Đã từ lâu, ca khúc “Làng quan họ quê tôi”, nhạc của Nguyễn Trọng Tạo, lời phỏng thơ của Nguyễn Phan Hách, đã trở nên quen thuộc với đông đảo công chúng trong Nam ngoài Bắc. Với người dân Bắc Ninh, ca khúc này càng thân thuộc hơn, từ khi Đài phát thanh và Đài truyền hình tỉnh chọn làm nhạc điệu của đài. Ca khúc nổi tiếng này, lại ra đời trong bối cảnh rất đặc biệt.
Nhà thơ, nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo kể lại cho chúng tôi nghe đầu đuôi câu chuyện huyền diệu này. Ấy là năm 1978, anh còn đương là người lính, được đơn vị cử ra Hà Nội dự trại sáng tác văn học của Bộ quốc phòng tổ chức. Một bữa, anh ghé thăm Nhà xuất bản Tác Phẩm Mới (nay là NXB Hội nhà văn) và gặp nhà thơ Nguyễn Phan Hách ở đó. Nguyễn Phan Hách vốn quê ở Bắc Ninh, đang làm việc biên tập của nhà xuất bản.
Biết Nguyễn Trọng Tạo là nhà thơ tài hoa, lại là nhạc sỹ có nhiều ca khúc thành công, Nguyễn Phan Hách liền lấy giấy ra chép bài thơ viết về quê hương Quan họ, đưa nhờ nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo phổ nhạc giúp. Bài thơ chép trên trang giấy học trò với hàng chữ phiêu bồng cảm xúc. Nguyễn Phan Hách nói “Ông phổ nhạc giúp tôi bài thơ này, sẽ thành ca khúc hay đấy”.
Chiều bạn viết, Nguyễn Trọng Tạo ấm ư ậm ừ, gấp tờ giấy chép thơ đó bỏ vào túi áo, ra về. Công việc ở trại sáng tác bận rộn, bao thi tứ mới vụt hiện, bao vần thơ dang dở, Nguyễn Trọng Tạo quên béng bài thơ mà người bạn thơ Kinh Bắc nhờ phổ nhạc giúp.
Xem thêm:
Một buổi chiều, Nguyễn Trọng Tạo đem quần áo ra giếng nước giặt. Khi xối nước vò áo quần, anh mới phát hiện trong túi áo còn bài thơ mà Nguyễn Phan Hách gửi bữa trước, nước đã làm nhòe đôi chữ. Anh khéo giở ra đọc. Cảm xúc và ngôn từ bài thơ ám ảnh anh. Bỏ mặc đống quần áo giặt dở dang bên giếng nước, anh chạy về phòng ở, lấy giấy viết vội vàng những nốt nhạc trong niềm hứng khởi ào ạt tuôn chảy. Vừa viết những nốt nhạc lên khuông nhạc kẻ tay, Nguyễn Trọng Tạo vừa ôm đàn hát. Thi thoảng, anh lại lấy bàn tay gõ xuống mặt bàn như bắt nhịp.
Mải viết nhạc, Nguyễn Trọng Tạo quên cả kẻng báo giờ cơm chiều. Nhà thơ Nguyễn Hoa, người bạn thân, vào rủ anh đi xuống bếp tập thể ăn cơm, Nguyễn Trọng Tạo vẫn mê sảng trong cảm xúc sáng tạo. Anh vẫn say sưa viết nhạc, rồi đàn, rồi gõ tay xuống mặt bàn và hát. Biết bạn đang phiêu diêu trong dòng cảm xúc bất tận, Nguyễn Hoa xuống bếp ăn và xách phần cơm về cho bạn. Ấy cũng là lúc Nguyễn Trọng Tạo buông bút, vừa viết xong nốt nhạc cuối cùng của ca khúc.
Nguyễn Trọng Tạo hát cho bạn nghe ca khúc mà anh vừa thăng hoa sáng tác. Làng quan họ quê tôi, tháng giêng mùa hát hội… con sông Cầu làm bao xanh, ngang lưng làng quan họ xanh xanh Điệp khúc làng quan họ quê tôi được láy đi láy lại khi kết thúc bài hát, cũng là lúc trên khuôn mặt Nguyễn Trọng Tạo dòng dòng nước mắt sung sướng, cảm động.
Việc sáng tác ca khúc mới chưa kịp dàn dựng, thì Nguyễn Trọng Tạo lại được đơn vị điều động về nhận nhiệm vụ mới. Một buổi trên đường hành quân, anh chợt nghe chương trình phát sóng ca nhạc của Đài tiếng nói Việt Nam thấy phát ca khúc “Làng quan họ quê tôi” của mình do ca sỹ Thanh Hoa và tốp nữ biểu diễn. Lại một lần nữa, niềm vui bất ngờ, làm anh không cầm được nước mắt ràn rụa sung sướng.
Chả bao lâu, ca khúc được phát đi phát lại liên tục trên sóng Đài tiếng nói Việt Nam, rồi được ghi hình phát trên Đài truyền hình Việt Nam. Rất nhiều ca sỹ chọn ca khúc này làm bài hát tủ của mình. Nhiều giải thưởng cho ca khúc này qua các hội diễn. Sức lan tỏa của ca khúc lớn hơn sự mong ước của người viết ra ca khúc đó. Với những âm điệu, những ca từ da diết và đắm say thể hiện tình yêu quê hương xứ sở, không chỉ người dân Kinh Bắc, mà ai cũng như nhận được niềm kiêu hãnh tự hào với mảnh đất mình sinh sống.
Nguyễn Trọng Tạo là người con của đất Nghệ An. Anh sinh năm 1947. Là tác giả của hàng chục tập thơ, văn, phê bình văn học. Những tập thơ xuất sắc của anh, như “Đồng dao cho người lớn”, “Thơ trên máy chữ và Tản mạn thời tôi sống”… Anh còn là nhạc sỹ tài hoa. Ngoài “Làng quan họ quê tôi”, anh còn có những ca khúc nổi tiếng như “Khúc hát sông quê”, “Tình khúc bốn mùa”… Nguyễn Phan Hách là người con của Bắc Ninh, sinh năm 1944, tại làng Mão Điền, huyện Thuận Thành. Anh là tác giả của hàng chục tập thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, như “Người quen của em”, “Hoa sữa”, “Cây vĩ cầm cảm lạnh”, “Cuồng phong”… Thơ và truyện của anh, đều thấm đẫm hồn cốt vùng quê Kinh Bắc.
Sự xuất hiện ca khúc “Làng quan họ quê tôi” như một cơ duyên. Nó vừa ngẫu nhiên vừa bất ngờ, vừa mong manh vừa bền vững. Kể từ khi ca khúc “Làng quan họ quê tôi” ra đời, tình bạn văn chương giữa Nguyễn Trọng Tạo và Nguyễn Phan Hách càng thêm sâu đậm. Họ hiểu rằng, chính sự thăng hoa sáng tạo của mỗi người, đã gắn bó và tôn vinh cho nhau. Ca khúc của họ, sẽ tồn tại cùng năm tháng.
Vũ Từ Trang